Mật Ong Kết Tinh – Lý Do, Nhận Biết Và Sử Dụng

Mật Ong Kết Tinh

Mật ong kết tinh (hay còn gọi là mật ong đóng đường) là hiện tượng tự nhiên xảy ra khi mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng hạt rắn hoặc nửa rắn.

Một ngày bạn cần dùng mật ong , bạn lấy hũ mật ong ra nhưng bất ngờ khi thấy hiện tưởng sủi bọt li ti trên đầu chai hay dưới đáy hũ mật ong có một lớp màu trắng giống như đường..

Bạn tức giận và cho rằng đã mua phải mật ong giả, bạn định sẽ vứt hũ mật ong đi và sẽ không bao giờ mua lại sản phẩm ấy lần nào nữa, làm ăn không có uy tín gì cả!

Nhưng hãy khoan đánh giá sai về sản phẩm, thật ra mật ong bị như vậy là dấu hiệu cho thấy đấy là mật ong nguyên chất đấy.

Đây là một quá trình vật lý tự nhiên và không hề ảnh hưởng đến chất lượng của mật ong nguyên chất. Trái lại, mật ong đóng đường thường là dấu hiệu của mật ong thật và nguyên chất.

Hiện Tượng Kết Tinh Ở Mật Ong

Kết tinh (đóng cục) là hiện tượng mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng hạt (bao gồm cả hạt mịn và hạt to/thô). Đầu tiên chúng kết tủa ở dạng mịn, sau đó chuyển sang kết tinh dạng hạt.

Kết tủa có nhiều hình dạng khác nhau (kết tinh dưới đáy chai, hoặc miệng chai, hoặc cả phần đáy & phần chai), mỗi loại mật ong khi bị kết tinh có hình dạng khác nhau, ví dụ như Mật Cúc Quỳ, Mật Cao Su…khi kết tinh có hạt to. Mật Ong Rừng, Cỏ Lào…có hạt kết tủa dạng nhỏ trung bình hoặc mịn như phù sa.

Mật ong kết tinh còn được gọi là mật ong đóng đường. Đây là cách gọi phổ biến trong dân gian khi mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng hạt rắn hoặc nửa rắn. Tuy nhiên, thuật ngữ “mật ong kết tinh” thường chính xác hơn vì quá trình này là một hiện tượng vật lý tự nhiên của mật ong, không liên quan đến việc thêm đường vào.

Kết tủa là hiện tượng mật ong tách các tinh thể glucose ra khỏi dung dịch lỏng và tạo thành các tinh thể rắn, trong khi “đóng đường” có thể dễ khiến người nghe nhầm lẫn với việc mật ong bị pha thêm đường.

Nguyên nhân khiến mật ong kết tinh

Mật ong đóng đường xảy ra do các yếu tố sau:

Thành phần đường trong mật ong

Mật ong chứa chủ yếu hai loại đường: glucose và fructose. Glucose dễ kết tủa hơn, trong khi fructose giữ trạng thái lỏng. Nếu hàm lượng glucose trong mật ong cao hơn fructose, mật ong sẽ dễ kết tinh hơn.

Các loại mật ong như mật ong hoa nhãn, hoa cà phê thường kết tinh nhanh do chứa nhiều glucose.

Nhiệt độ thấp

Ở nhiệt độ lạnh, dưới 20°C, mật ong dễ kết tủa hơn do glucose trong mật ong có xu hướng tách ra khỏi nước và tạo thành các tinh thể.

Trong khi đó, ở nhiệt độ ấm hơn, mật ong sẽ giữ trạng thái lỏng lâu hơn.

Tạp chất tự nhiên

Mật ong nguyên chất chứa phấn hoa, sáp ong và các hạt vi lượng tự nhiên. Những tạp chất này có thể là điểm khởi đầu cho quá trình kết tinh, khi glucose bám vào và tạo thành các tinh thể nhỏ.

Hàm lượng nước trong mật ong kết tinh

Mật ong nguyên chất thường có hàm lượng nước thấp (dưới 20%), dễ dẫn đến hiện tượng kết tinh. Nếu mật ong có nhiều nước hơn, nó sẽ khó kết tủa hơn.

Loại Hoa

Loại hoa mà ong mật đã thu thập mật cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng kết tủa của mật ong. Mật từ các loại hoa như hoa cải, hoa cỏ dại thường dễ kết tinh hơn.

Việc mật ong bị đóng đường phụ thuộc phần nhiều vào nguồn mật ong, đó là yếu tố quan trọng quyết định việc mật ong bị kết tinh nhanh hay chậm. Phụ thuộc tuỳ vào loại hoa mà ong mật đi lấy về, ví dụ các loại hoa như Hoa Cao Su, Hoa Keo…

Phấn hoa lẫn trong mật cũng là một nguyên nhân khiến cho mật ong bị đóng đường. Trong quá trình lấy mật thì ong vô tình bị dính phấn hoa nên chuyện phấn hoa lẫn trong mật ong là chuyện rất bình thường .

Với các nước Châu Âu, mật ong nguyên chất được khai thác từ thiên nhiên về phải có bộ lọc xử lý phấn hoa để tránh tình trạng mật ong bị kết tủa.

Hầu như không thể biết được lúc nào mật ong nguyên chất sẽ bị đóng đường. Phần trăm nước trong mật ong, nhiệt độ bảo quản và loại hoa để ong lấy mật là những yếu tố quan trong quyết định việc mật ong bị đóng đường.

Quy trình kết tinh của mật ong

Quy trình kết tinh của mật ong là một hiện tượng vật lý tự nhiên xảy ra khi các tinh thể đường glucose trong mật ong tách ra khỏi dung dịch mật và hình thành các tinh thể rắn. Quá trình này thường xảy ra ở các điều kiện cụ thể, có thể mật ong kết tinh nhanh hoặc mật ong kết tinh chậm và không ảnh hưởng đến chất lượng của mật ong. Dưới đây là các giai đoạn chính trong quá trình kết tinh của mật ong:

Quá bão hòa dung dịch đường

Mật ong chứa một lượng lớn đường tự nhiên, chủ yếu là glucose và fructose. Tuy nhiên, lượng đường trong mật ong cao hơn khả năng giữ trong dung dịch, đặc biệt là đối với glucose. Khi nồng độ glucose quá cao, dung dịch trở nên quá bão hòa, tức là dung dịch không thể giữ toàn bộ glucose ở dạng lỏng, dẫn đến sự kết tinh.

Hình thành nhân tinh thể

Quá trình kết tinh bắt đầu khi các nhân tinh thể (những hạt rắn rất nhỏ) bắt đầu hình thành. Nhân tinh thể có thể xuất hiện từ những hạt phấn hoa tự nhiên có trong mật ong, hoặc do các hạt cặn nhỏ trong quá trình thu hoạch và bảo quản mật ong.

Những hạt nhỏ này đóng vai trò như điểm tựa để các phân tử glucose bám vào và tạo thành tinh thể rắn.

Phát triển tinh thể

Khi có các nhân tinh thể, quá trình kết tinh phát triển nhanh hơn. Các tinh thể glucose bắt đầu kết tụ lại xung quanh các nhân tinh thể ban đầu, tạo ra các tinh thể lớn hơn và lan rộng trong toàn bộ dung dịch mật ong.

Quá trình này diễn ra nhanh hơn trong mật ong nguyên chất và mật ong chứa nhiều glucose, như mật ong hoa nhãn, hoa cà phê.

Ảnh hưởng của nhiệt độ và điều kiện môi trường

Nhiệt độ: Quá trình kết tủa diễn ra nhanh nhất ở nhiệt độ từ 11-15°C. Ở nhiệt độ thấp hơn hoặc cao hơn, quá trình kết tinh có thể chậm lại hoặc ngừng hoàn toàn. Ở nhiệt độ trên 25°C, mật ong thường giữ được trạng thái lỏng lâu hơn.

Hàm lượng nước: Mật ong có hàm lượng nước thấp hơn dễ bị kết tinh hơn, vì mật ong đặc làm giảm khả năng giữ glucose ở dạng lỏng. Mật ong có hàm lượng nước dưới 18% thường dễ kết tủa hơn.

Cấu trúc và hình dạng của tinh thể

Khi mật ong kết tinh, các tinh thể có thể hình thành theo nhiều cấu trúc khác nhau. Một số loại mật ong đóng đường thành tinh thể nhỏ và mịn, tạo cảm giác như bơ hoặc kem khi ăn. Một số khác lại kết tinh thành tinh thể lớn, có thể tạo ra các hạt cứng trong mật ong.

Kết cấu của tinh thể phụ thuộc vào loại mật ong, hàm lượng glucose và điều kiện bảo quản.

Sự lan tỏa của quá trình kết tinh

Khi mật ong bắt đầu kết tủa, quá trình này sẽ tiếp tục lan rộng khắp dung dịch mật. Phần lớn mật ong trong lọ sẽ kết tinh từ từ, tùy thuộc vào thời gian và điều kiện nhiệt độ.

Tuy nhiên, quá trình kết tinh không phải là một quá trình hoàn toàn đồng nhất. Một số phần của mật ong có thể kết tinh nhanh hơn những phần khác do sự không đồng đều về hàm lượng nước hoặc lượng glucose trong từng phần.

Mật ong đóng đường không đồng nhất

Trong một số trường hợp, mật ong có thể kết tinh không đều, với một phần vẫn giữ trạng thái lỏng và phần còn lại kết tinh. Điều này thường xảy ra khi mật ong có chứa nhiều loại đường khác nhau hoặc khi điều kiện bảo quản thay đổi.

Cách kiểm soát quá trình kết tinh

Mặc dù kết tinh là một hiện tượng tự nhiên, bạn có thể kiểm soát và làm chậm quá trình này bằng một số cách:

• Bảo quản ở nhiệt độ phòng: Giữ mật ong ở nhiệt độ từ 20-25°C sẽ làm chậm quá trình kết tủa.
• Không để mật ong trong tủ lạnh: Nhiệt độ lạnh khiến mật ong đóng đường nhanh hơn, do đó bạn nên tránh bảo quản mật ong trong tủ lạnh.
• Làm tan mật ong kết tủa: Nếu mật ong đã kết tinh, bạn có thể đun nóng nhẹ mật ong bằng cách ngâm lọ mật ong trong nước ấm (khoảng 40-50°C) cho đến khi mật ong tan chảy lại. Không nên đun mật ong ở nhiệt độ quá cao để tránh làm mất các enzyme và dưỡng chất quý giá.

Lợi ích và đặc điểm của mật ong đóng đường

Dễ Sử Dụng

Mật ong đóng đường thường dễ sử dụng hơn mật ong lỏng, vì nó ít chảy và dễ điều khiển khi sử dụng trong các công thức nấu ăn hoặc thoa lên da.

Thời Gian Bảo Quản

Mật ong đóng đường thường có thể được bảo quản trong thời gian dài hơn so với mật ong lỏng, vì các hạt tinh thể giúp ngăn chặn sự lão hóa và oxy hóa.

Khả Năng Lưu Trữ

Vì mật ong kết tinh có cấu trúc đặc đặc, nên nó dễ dàng để lưu trữ mà không cần lo ngại về việc rò rỉ hoặc đổ.

Sự Lựa Chọn

Mật ong đóng đường và mật ong lỏng đều có các ứng dụng và mục đích sử dụng khác nhau, cho phép người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình.

Cách sử dụng mật ong đóng đường

Làm Đẹp

Mật ong đóng đường có thể được sử dụng làm mặt nạ dưỡng da, kem dưỡng ẩm hoặc bôi trực tiếp lên da để giữ ẩm và làm dịu da.

Sử Dụng Trong Nấu Ăn

Mật ong đóng đườngthích hợp để sử dụng trong nấu ăn, làm ngọt cho các món tráng miệng, nước sốt hoặc kem.

Pha Chế Đồ Uống

Thêm mật ong đóng đường vào trà, nước ép hoặc cocktail để tăng thêm hương vị và độ ngọt tự nhiên.

Sử Dụng trong Y Học Cổ Truyền

Mật ong kết tinh cũng có thể được sử dụng trong y học cổ truyền cho các mục đích điều trị như ho, viêm họng hoặc da tổn thương.

Mật ong kết tinh có tốt không?

Mật ong đóng đường không làm giảm chất lượng hay dinh dưỡng. Quá trình kết tủa chỉ làm thay đổi trạng thái của mật ong từ lỏng sang rắn, nhưng các dưỡng chất vẫn được giữ nguyên.

Mật ong đóng đường thường là dấu hiệu của mật ong thật, bởi mật ong giả hoặc mật ong pha thêm nước, siro thường khó có thể kết tủa được.

Mật ong sau khi kết tinh vẫn giữ nguyên hương vị, dưỡng chất và tính chất kháng khuẩn.

Cách xử lý mật ong khi kết tinh

Nếu bạn muốn mật ong đóng đường trở lại trạng thái lỏng, bạn có thể làm theo cách sau:

Dùng nước ấm:

Cho lọ mật ong vào một bát nước ấm, nhiệt độ khoảng 40-50°C (không nên quá nóng vì sẽ làm mất dưỡng chất trong mật ong). Sau khoảng 15-30 phút, mật ong sẽ dần tan chảy lại như ban đầu.

Tránh đun mật ong trực tiếp bằng lửa hoặc nước quá nóng để không làm mất các enzyme và vitamin tự nhiên trong mật ong.

Lưu trữ ở nơi ấm áp

Để tránh hiện tượng kết tinh xảy ra, bạn có thể bảo quản mật ong ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp và nhiệt độ quá lạnh. Tuy nhiên, việc để mật ong trong tủ lạnh dễ làm mật kết tinh nhanh hơn.

Có nên dùng mật ong kết tinh không?

Hoàn toàn có thể sử dụng mật ong đóng đường. Bạn có thể dùng trực tiếp mật ong ở trạng thái này, vì kết tủa chỉ là hiện tượng vật lý tự nhiên. Nhiều người thậm chí còn thích mật ong kết tinh vì dễ phết lên bánh mì hoặc pha chế đồ uống mà không lo bị nhỏ giọt.

Sử dụng mật ong đóng đường

Cách làm tan mật ong bị đóng đường như sau, đầu tiên chuẩn bị những thứ cần thiết cho việc làm tan mật ong bị đóng đường đó là một chiếc chậu lớn và một nồi nước sôi 90 -100 độ C.

Chúng ta đổ nước sôi vào chậu, sau đó bỏ chai mật ong bị đóng đường vào chậu ngâm khoảng 15-20 phút sau đó lấy ra. Nếu phần mật ong bị đóng đường chưa tan ra mà nước đã nguội thì chúng ta chỉ việc đổ nước cũ ra và pha nước sôi mới nấu vào. Làm như thế cho đến lúc lớp đường bị kết tủa tan ra.

Hoặc đơn giản hơn nếu như bạn sử dụng chai thủy tinh để đựng mật ong, đó là bắt một nồi nước sôi trên bếp và để trực tiếp chai mật ong vào trong chậu nước. Nhiệt độ của nước sẽ từ từ làm tan đi lớp kết tinh và trả về dạng lỏng ban đầu của mật.

Bảo quản mật ong tránh kết tinh

Để bảo quản mật ong tránh kết tủa, bạn có thể áp dụng một số phương pháp đơn giản sau đây. Mặc dù kết tinh là một hiện tượng tự nhiên và không ảnh hưởng đến chất lượng mật ong, bạn vẫn có thể làm chậm quá trình này bằng cách tuân thủ các nguyên tắc bảo quản sau:

Bảo Quản Ở Nhiệt Độ Phòng

Nhiệt độ lý tưởng để bảo quản mật ong là từ 20-25°C. Ở nhiệt độ này, mật ong giữ được trạng thái lỏng lâu hơn và giảm nguy cơ bị kết tinh.

Tránh nhiệt độ quá lạnh: Nhiệt độ thấp dưới 11°C sẽ kích thích quá trình kết tinh xảy ra nhanh hơn. Do đó, bạn nên tránh để mật ong trong tủ lạnh, đặc biệt là ngăn mát hoặc ngăn đá, vì điều này có thể làm mật ong kết tinh nhanh chóng.

Tránh Ánh Sáng Trực Tiếp

Mật ong nhạy cảm với ánh sáng mạnh, đặc biệt là ánh nắng mặt trời. Ánh sáng có thể làm thay đổi cấu trúc hóa học và thành phần dinh dưỡng của mật ong, gây ra kết tinh hoặc mất chất lượng.

Bảo quản mật ong ở nơi tối, mát mẻ, chẳng hạn như trong tủ đựng thức ăn hoặc tủ kín.

Đậy Kín Nắp Hũ Mật Ong

Độ ẩm từ không khí có thể thâm nhập vào mật ong nếu bạn không đậy kín nắp, làm thay đổi tỷ lệ nước trong mật ong. Điều này có thể làm mật ong dễ bị kết tinh hơn hoặc ảnh hưởng đến chất lượng của mật ong.

Hãy luôn đậy kín nắp sau khi sử dụng để ngăn chặn không khí và hơi ẩm xâm nhập vào hũ mật ong.

Sử Dụng Chai Thủy Tinh hoặc Nhựa Chất Lượng

Chai thủy tinh là lựa chọn lý tưởng để bảo quản mật ong vì không tương tác với mật ong và giữ được hương vị, độ tươi ngon của mật ong lâu hơn. Hũ nhựa chất lượng cao cũng có thể được sử dụng, nhưng cần đảm bảo không làm ảnh hưởng đến thành phần của mật ong.

Tránh các loại chai lọ kim loại, vì mật ong có thể phản ứng với kim loại và gây biến chất hoặc ảnh hưởng đến hương vị.

Không Khuấy Mật Ong Thường Xuyên

Khuấy mật ong thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ kết tinh do tạo ra các hạt tinh thể đường, là nơi để quá trình kết tinh phát triển. Vì vậy, chỉ khuấy mật ong khi thật sự cần thiết.

Bảo Quản Khối Lượng Nhỏ

Nếu bạn có một lượng lớn mật ong, hãy chia mật ong thành các lọ nhỏ hơn để sử dụng dần. Điều này giúp hạn chế việc mở nắp lọ nhiều lần, tránh cho không khí và độ ẩm từ bên ngoài vào hũ, làm tăng nguy cơ kết tinh.

Kiểm Soát Lượng Phấn Hoa

Phấn hoa trong mật ong là nhân tố tự nhiên giúp khởi đầu quá trình kết tinh. Nếu bạn muốn tránh hiện tượng này, bạn có thể lựa chọn mật ong đã lọc kỹ để loại bỏ phần lớn phấn hoa. Tuy nhiên, điều này có thể làm giảm một số dưỡng chất quý giá trong mật ong.

Giữ Ổn Định Nhiệt Độ

Tránh sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, vì sự dao động nhiệt độ có thể khiến mật ong dễ kết tủa hơn. Đảm bảo mật ong được bảo quản ở nơi có nhiệt độ ổn định.

Chọn Mật Ong Loại Ít Kết Tinh

Một số loại mật ong kết tinh nhanh hơn do chứa nhiều glucose, chẳng hạn như mật ong hoa nhãn và mật ong hoa cà phê. Nếu bạn muốn mật ong giữ dạng lỏng lâu hơn, có thể chọn mật ong có hàm lượng fructose cao như mật ong hoa keo hoặc mật ong acacia, vì loại này kết tủa chậm hơn.

Có Nên Phá Hủy kết tủa Mật ong Khi Mật Ong Đã Bị Đóng Đường

Theo các chuyên gia cho biết thì chúng ta không nên rã đông phần mật ong đã bị đóng đường vì làm như vậy sẽ làm cho mật ong mất đi những dưỡng chất quý giá đã có sẵn trong mật ong nguyên chất.

Nhưng nếu mật ong bị đóng đường trong một cái chai hoặc hũ nhỏ ko thể lấy ra được thì bạn bắt buôc phải làm hết kết tủa nó ra. Và nếu như bạn dùng mật ong trong việc làm đẹp như đắp mặt nạ mật ong thì bắt buộc bạn phải rã đông phần mật ong bị đóng đường ra vì không thể sử dụng mặt nạ mật ong bị đóng đường từng cục.

Mật ong đóng đường Không Hề Có Hại Và Không Phải Là Mật Giả.

Để mà nói, hiện tượng kết tinh ở mật ong không hề có hại hay làm mất đi những giá trị dinh dưỡng và dưỡng chất quý giá có trong mật ong, nó chỉ là biến đổi từ dạng lỏng qua dạng rắn và điều này chứng tỏ đây chính là mật ong nguyên chất.

Mật ong kết tinh vẫn là mật ong thật và giá trị dinh dưỡng không khác gì mật ong lỏng, vì mật đã pha trộn tạp chất không thể có được hiện tượng kết tinh đặc biệt như vậy.

Cách bảo quản mật ong sau khi làm tan

Cách bảo quản mật ong sau khi đã làm tan phần bị đóng đường, tốt nhất chúng ta nên cho vào lọ thuỷ tinh có miệng to rộng để sau này nếu mật ong vẫn bị đóng đường thì ta có thể dùng muỗng để lấy phần mật ong còn dùng được ra ngoài.

Chúng ta vẫn có thể dùng cách rã đông mật ong như trên nhưng nếu như mật ong cứ ngâm đi ngâm lại trong nước nóng thì mật ong sẽ đổi qua màu nâu đậm và sẽ bị mất đi những dưỡng chất dinh dưỡng ban đầu nữa.

Cảnh Báo và Lưu Ý

Mặc dù mật ong đóng đường là một dạng mật ong phổ biến và an toàn, nhưng vẫn cần lưu ý một số điều sau:

• Kiểm Tra Chất Lượng: Trước khi sử dụng mật ong đóng đường, hãy kiểm tra chất lượng của sản phẩm để đảm bảo rằng nó không bị nhiễm độc hoặc chứa tạp chất.
• Dị Ứng: Những người có tiền sử dị ứng với mật ong nên tránh tiếp xúc với sản phẩm này hoặc tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
• Bảo Quản Đúng Cách: Mật ong đóng đường cần được bảo quản ở nhiệt độ phòng và tránh xa ánh nắng mặt trời trực tiếp để tránh làm tan chảy mật ong hoặc gây ra các biến đổi khác trong sản phẩm.
• Tránh Nhiệt Độ Cao: Không nên đặt mật ong kết tủa gần các nguồn nhiệt hoặc trong môi trường có nhiệt độ cao, vì điều này có thể làm tan chảy và làm mất cấu trúc hạt tinh thể của mật ong.
• Sử Dụng Đúng Cách: Mật ong đóng đường có thể khó chảy hơn so với mật ong lỏng, vì vậy hãy chắc chắn sử dụng sản phẩm một cách cẩn thận và có kỹ.

Kết Luận

Mật ong kết tinh là một sản phẩm tự nhiên có nhiều lợi ích và ứng dụng trong đời sống hàng ngày, từ nấu ăn, làm đẹp cho đến y học cổ truyền. Mật ong đóng đường chỉ là một hiện tượng tự nhiên xảy ra với mật ong nguyên chất, không ảnh hưởng đến chất lượng hay giá trị dinh dưỡng.

Dù có cấu trúc đặc đặc và hình thức khác biệt so với mật ong lỏng, nhưng mật ong đóng đường vẫn giữ nguyên được các đặc tính dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe của mật ong tự nhiên. Nếu bạn gặp phải hiện tượng này, bạn không cần lo lắng mà hoàn toàn có thể sử dụng bình thường hoặc làm tan mật ong bằng nước ấm nếu muốn trở về trạng thái lỏng.

Tuy nhiên, để tận dụng được những lợi ích này một cách tốt nhất, cần phải sử dụng và bảo quản mật ong kết tinh một cách đúng đắn và cẩn thận.

Tác giả: Ong Mật Golden Bee